Keuringspsycholoog
Op dit moment worden transgenders vaak nog gedwongen om van een psycholoog gebruik te maken. Wij vinden dat raar. Een voorbeeld: iemands moeder woont in een dorpje in Noord-Nederland. Laten we aannemen dat ze zich ernstig zorgen over haar zoon maakt. Zoveel zelfs, dat ze op een goed moment naar een psycholoog toe gaat: ze vindt dat deze psycholoog in moet grijpen en haar zoon moet gaan behandelen, want die is in de buurt van Amsterdam gaan wonen en moeder leest de krant: over berovingen, in elkaar geslagen mensen, drugs en prostitutie - dat kan niet goed gaan. Moeder vraagt de psycholoog om haar zoon elke 3 maanden te gaan spreken en haar te rapporteren hoe het met hem gaat...
Wat zal deze zorgverlenende psycholoog doen? Moeder helpen, of haar zoon dwingen om van de diensten van de psycholoog gebruik te maken om op die manier haar zoon tegen zichzelf te beschermen?
Ik denk dat ieder zorgverlenend psycholoog het antwoord kent: de zoon wordt niet onder dwang geholpen, maar de psycholoog zal de zorgen van de moeder onderzoeken. De psycholoog zal kijken welke zorgen ze heeft, waar de zorgen vandaan komen en vervolgens haar helpen te accepteren dat haar zoon volwassen is en dat ze geen invloed meer heeft op diens leven. Als een psycholoog diens werk goed doet, merkt de persoon alleen dat moeder zich minder zorgen gaat maken. Als het goed is zal de zoon zijn moeders psycholoog nooit ontmoeten omdat het probleem van te-veel-zorgen-maken wordt opgelost en niet het "probleem" dat hij in de omgeving van Amsterdam ging wonen.
Nu een ander voorbeeld. Een transgender heeft hormonen of een operatie nodig. De behandelend arts maakt zich zorgen over de kwaliteit van de besluitvorming van transgenders en is van mening dat transgenders niet zelfstandig op basis van eigen criteria beslissingen kunnen nemen. Hij is ook bang voor allerlei psychische aandoeningen, onverwerkte trauma's en slechte copingmechanismes.
Wat doet de poortwachter-psycholoog?
Die doet niet zoals de zorgverlenend psycholoog. De poortwachtende psycholoog zal meegaan met de angsten van de behandelaar, zal de transgender onder diens behandeling stellen en zal de transgender begeleiden in diens “moeilijke traject”. Daarna neemt de poortwachtende psycholoog een besluit over de noodzaak voor hormonen en operaties en onze vaardigheid om wel-of-niet zelfstandig besluiten te kunnen nemen. Waarom? Omdat de opdrachtgever van het onderzoek daarom vroeg. In de meeste gevallen niet omdat wij zelf aan onze criteria, aan onze vaardigheid van besluitvorming, aan onze copingmechanismes of aan onze psychische gezondheid twijfelden...
Psychologen suggereren met diagnostiek dat zij kunnen inschatten wie welke zorg (wel-of-niet) nodig heeft, ze noemen hun onderzoek tenslotte diagnostiek. Wat een psycholoog aan de buitenkant ziet zal echter altijd (in het beste geval) een afgeleide zijn van wat de patiënt werkelijk voelt. Er zijn ook situaties dat patiënten bewust liegen om de hormoonverstrekking of operaties niet in gevaar te brengen en dat is voor psychologen vaak niet waarneembaar. De diagnostiek van transgenders is in die zin vele malen onnauwkeuriger dan de diagnostiek van gebroken armen of de diagnostiek van diabetes. Onze stelling: patiënten weten wat ze voelen, tenzij duidelijk is dat ze dat niet doen.
Wat ons betreft is de zorg voor transgenders doorgeslagen. Transgenders zijn normale mensen. Ze kunnen, net als elk ander mens, over hun eigen leven beschikken en zelfstandig eigen keuzes maken tenzij anders blijkt. Het is wat ons betreft heel goed om op vrijwillige basis psychische zorg aan transgenders aan te bieden, het is wat ons betreft volkomen verkeerd om psychisch onderzoek of afname van psychische zorg af te dwingen. Door het uitvoeren van dit type onderzoek bevestigt de poortwachtende psycholoog de irreële angsten van de behandelaars in plaats van hier tegen op te treden.
Wij willen dat elke poortwachtende psycholoog ophoudt om transgenders te onderzoeken als de vraag voor dat onderzoek niet van transgenders zelf komt. De enige uitzondering geldt voor transgenders die door een rechtbank onder curatele gesteld zijn of waarvan ook na meerdere gesprekken blijkt dat de transgender de gevolgen over diens proces niet overziet. Zodra duidelijk is dat een transgender de gevolgen wel overziet, kan behandeld worden op het moment en de manier waarop de transgender dat het beste dunkt.
Als de transgender zelf graag wil dat de psycholoog een besluit neemt voor hormonen of operaties, dan is het goed om te onderzoeken waarom de transgender denkt dat die niet zelf in staat is om dit soort afwegingen te maken en de transgender meer in diens kracht te zetten om dit wel te doen. Pas als de transgender ook na dit aanbod zelf aangeeft dat die werkelijk gatekeeping wil en deze wil niet veroorzaakt wordt door de omgeving van de transgender, pas dan kan de psycholoog beginnen als poortwachter. Transgenders beslissen vanuit onze visie altijd zelf wat de meest passende zorg voor hun eigen proces is, zelfs als wij dit als groep anders inschatten.
Als de hulpvraag van een behandelaar komt, dient deze behandelaar onderzocht te worden op irreële angsten en geholpen te worden om transgenders op dezelfde manier te behandelen als elke andere patiënt voor elke andere behandeling.
Als de hulpvraag van een curator komt is een zorgvuldige afweging nodig, waarbij de gevoelens van de transgender en de mogelijkheden die er wel zijn centraal horen te staan (en niet de angsten van de omgeving van de transgender, de angsten van de curator of de angsten van de psycholoog over wat er allemaal mis zou kunnen gaan).
Zorgverlenend psycholoog
Natuurlijk blijft er een rol voor de psycholoog. De hulp van psychologen wordt vaak gewaardeerd. Er is een groot gebrek aan psychologen die mensen na afloop van hun operatie kunnen begeleiden. Voor veel transgenders begint hun leven pas na de operatie, daar is meer hulp nodig dan nu aanwezig is. Uiteraard zijn wel alle regels voor hulpverlenend psychologen van toepassing: alleen hulp verlenen op basis van volledige vrijwilligheid en zonder consequenties voor de medische hulpverlening als de transgender om welke reden dan ook met de behandeling stopt.
Hoewel we kennisdeling een goede zaak vinden, geloven we niet in certificering van psychologen als voorwaarde voor zorgverlening. Bij het behandelen van transgenders is als eerste iemands open mind relevant, pas daarna iemands kennis. Als een hulpverlener alles en iedereen accepteert zoals die is, dan is die geschikt voor het behandelen van elke transgender. Wie zichzelf als doel stelt om transgenders te classificeren en te labelen om ze daarna uitsluitend volgens een standaard protocol te behandelen is voor ons gevoel niet geschikt voor zorgverlenend psycholoog.
Onderzoekspsychologen
Onderzoekspsychologen blijven welkom, maar wel losgekoppeld van hulpverlening en gatekeeping omdat hetzij het onderzoek, hetzij de hulpverlening anders aan waarde verliest. Zie de pagina over belangen en rolvermenging voor een toelichting.